Презентация - "Монгольский язык по теме: Балархай эгшиг гээгдэхгүй тохиолдлууд. Дадлага ажлын хамт"

Балархай эгшиг гээгдэхгүй тохиолдлууд.
1.Оноосон нэрийн балархай эгшгийг гээж болохгүй. Жишээ нь:
Шагдар +аас= Шагдараас
Улаанбаатар +ын=Улаанбаатарын
Орос+ын =Оросын
Баатар+ыг =Баатарыг

2. Эгшигт гийгүүлэгч эгшиггүйдэхэд хүрвэл балархай эгшгийг гээж болохгүй. МоНГоЛ БааВаР- гэсэн зохиомол үгэнд орсон гийгүүлэгч үсгүүд нь өмнөө буюу хойноо аль тод хэлэгдэх талдаа заавал эгшигтэй бичигддэг учраас эгшигт гийгүүлэгч гэж нэрлэсэн. Тэдгээрийг ЭГ-7 гэж товчилно.
Жишээ нь: үлгэр+ийг=үлгэрийг
хэвлэл+ээс= хэвлэлээс
самбар+ын=самбарын
үйлдвэр+үүд=үйлдвэрүүд
тэнгэр+ийн=тэнгэрийн

3. Заримдаг гийгүүлэгчийн дараа орсон заримдаг гийгүүлэгч эгшиггүйдэхэд хүрвэл балархай эгшийг гээж болохгүй. Жишээ нь: боддог+ийг=боддогийг
угжсан+аас=угжсанаас
бодолцсон+оор=бодолцсоноор
зассан+ыг=зассаныг
Заримдаа эгшигтэй, заримдаа эгшиггүй орж чадах гийгүүлэгч үсгүүдийг заримдаг гийгүүлэгч гэж нэрлэнэ. ЦооЖоо ЗаСааД ТуШааЧиХ- гэсэн өгүүлбэрийг цээжлэх бөгөөд ЗГ-9 гэж товчилно.

4.Үгийн дунд орсон ялгах эгшиг хэзээ ч гээгдэхгүй. Тэднийг гээвэл тухайн үгийн утга алдагдана. Жишээ нь:
хоног+ийн=хоногийн
санал+аар=саналаар
үнэг+ээр=үнэгээр
хонгор+ыг=хонгорыг
эмнэг+ээс=эмнэгээс
Ялгах эгшиг гэдэг нь үгийн дунд, адагт орсон на, нэ, но, нө, га, го юм. Жишээ нь: хана, тооно, хугацаа, торго, үнэхээр, аргал, хоргол.

5. Зөөлрүүлэх үүрэгтэй орсон “и” балархай эгшгийг гээж болохгүй. Гээвэл үгийн утга алдагдана. Жишээ нь:
ангир+аас = ангираас
тамир+ын= тамирын
гуниг+ийг =гунигийг




6.Үйлт нэрийн –х нөхцөлийн (Үйл үгийн –х ) өмнөх балархай эгшгийг гээж болохгүй. Жишээ нь:
бичих +ээр =бичихээр
бодох +ын =бодохын
дэвшүүлэх+ээс= дэвшүүлэхээс

Гэрийн даалгавар №1
Балархай эгшгийн гээгдэхгүй 6 тохиолдлуудыг дэвтэр №1 дээрээ хичээнгүй сайхан, алдаагүй зөв хуулан бичих. Улаанаар тодруулсан гол гол ойлголтуудыг ногоон өнгийн харандаа эсвэл балаар зурж тэмдэглээд сайтар унших.
Танхимаар ороход энэхүү дүрмийг дэвтэртээ хэрхэн бичиж тэмдэглэснийг шалгах болно.

Гэрийн даалгавар №2
Дараах өгүүлбэрийг хуулан бичихдээ хаалтанд () байгаа залгаврыг өмнөх үгэнд нь залгаж бич. Залган бичихдээ балархай эгшиг гээгдэх болон гээгдэхгүй дүрмүүдээ сайтар бодож бичээрэй. Мөн тухайн үгийн доогуур зурахаа бүү мартаарай.
... Тэгж монгол нөхөр+(ийн) сайн сэтгэл +(ээс) өгсөн борлог морийг унаж, би Зөвлөлтийн аварга армийн хамт Сталинград+ (аас) Альпа хүрсэн юм. ... Түүний амыг харах+(д) инээж байгаа боловч бөөн бөөн нулимс дусалж байв. Гэвч энэ бол баярын нулимс, бахдал+ (ын) нулимс бөйв. Орос+(ын) ард түмэн+(ий) зоригт армийн баатар+(ууд) хүн төрөлхтөн+(ийг) фашизмын боолчлол +(оос) аварсан юм.

Бичгийн ажил

Дараах өгүүлбэрүүдийг хуулан бичихдээ хаалтанд ( ) байгаа залгаврыг өмнөх үгэнд нь залгаж бич. Залган бичихдээ балархай эгшиг гээгдэх болон гээгдэхгүй дүрмүүдээ сайтар бодож бичээрэй. Мөн тухайн үгийн доогуур зурахаа бүү мартаарай.

1.Хурын ус газар(аар) урсахдаа хөрсний эрдэс(ийн) шимийг уусгаж, ургамал(ын) үндэс(ийг) чийглэнэ.
2.Идсэн(ий) дараа хэвтэх нь залхуу болж, ажил төрөл(өө) алдах(ын) шинж.
3.Өвчин(өөс) сэргийлэх тарилга(ыг) өнөөдөр хийнэ.
4.Түм бум гээд тоолох түнтгэр хөөрхөн тугал(аа) угжина даа.
5.Манай орон(ы) бүх нутаг(ийн) 19 хувьд л ой мод ургадаг байна.
6.Нэг хүн морь(оо) хөтөлж, хонь(оо) туусаар ирлээ.
7.Наран(ы) аймаг(ийн) жижиг гарагуудаас манай дэлхий дээр унасан хэлтэрхийг солир гэнэ.
8. Бид Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар(ын) иргэд.

12 дугаар сарын 15
Алдаандаа дүгнэлт хийх.
1.Хурын ус газраар урсахдаа хөрсний эрдсийн шимийг уусгаж, ургамлын үндсийг чийглэнэ.
2.Идсэний дараа хэвтэх нь залхуу болж, ажил төрлөө
алдахын шинж.
3.Өвчнөөс сэргийлэх тарилгыг өнөөдөр хийнэ.
4.Түм бум гээд тоолох түнтгэр хөөрхөн тугалаа угжина даа.
5.Манай орны бүх нутгийн 19 хувьд л ой мод ургадаг байна.
6.Нэг хүн морио хөтөлж, хонио туусаар ирлээ.
7.Нарны аймгийн жижиг гарагуудаас манай дэлхий дээр унасан хэлтэрхийг солир гэнэ.
8. Бид Монгол улсын нийслэл Улаанбаатарын иргэд.
Монгол баавар-ЭГ 7: Цоожоо засаад тушаачих- ЗГ 9

Ангийн ажил
Бататган давтах (үргэлжлэл)
Дараах өгүүлбэрүүдийг хуулан бичихдээ хаалтанд ( ) байгаа залгаврыг өмнөх үгэнд нь залгаж бич. Залган бичихдээ балархай эгшиг гээгдэх болон гээгдэхгүй дүрмүүдээ сайтар бодож бичээрэй. Мөн тухайн үгийн доогуур зурахаа бүү мартаарай.

1. Тэнгисийн ус маш их шорвог байдаг учраас сүйрсэн онгоцны хүмүүс цангаж үхдэг байна.
2.Булгыг хайр гамгүй агнаж байснаас ихэд ховорджээ.
3.Хүүхэд бүр байгалиа хамгаалах нь хүмүүжлийн ач холбогдолтой. (байгальд, байгальтай) 7В

4. Монгол(ын) хориод үндэстэн(ий) олон хувцас(ыг) угсаатан(ы) зүйчид төрөл зүйлээр нь тодорхойлжээ.
5. Уушги(аа) эрүүлжүүлэх(ийн) тулд цэвэр агаарт байнга алхах(ыг) эрхэмлээрэй.
6.Дархан(аас) ирсэн дархан(ы) багш нарын үзэсгэлэн өчигдөр(өөс) эхлэн нээгдлээ.
Монгол баавар- ЭГ-7: Цоожоо засаад тушаачих-ЗГ-9

Бататган давтах (үргэлжлэл)
6.Дархан(аас) ирсэн дархан(ы) багш нарын үзэсгэлэн өчигдөр(өөс) эхлэн нээгдлээ.
7. Тал нутагт энэ намар(ын) урт шар өдөр(үүд) үргэлжилнэ.
8.Толгой тархи(аа) элдэв бодол(оос) ангижруулах нь чухал.
9.Өгүүлбэр(ийг) хичээнгүй бичих(ийг) багш санууллаа.
10.Өнгө(ийн) цэцэг(ийг) харах(аар) сэтгэл санаа баясдаг.
11.Толь(оо) сайтар арчаарай.
Монгол баавар буюу ЭГ-7: Цоожоо засаад тушаачих буюу ЗГ-9.

6.Дархан(аас) ирсэн дархан(ы) багш нарын үзэсгэлэн өчигдөр(өөс) эхлэн нээгдлээ.
7. Тал нутагт энэ намар(ын) урт шар өдөр(үүд) үргэлжилнэ.
8.Толгой тархи(аа) элдэв бодол(оос) ангижруулах нь чухал.
9.Өгүүлбэр(ийг) хичээнгүй бичих(ийг) багш санууллаа.
10.Өнгө(ийн) цэцэг(ийг) харж, сэтгэл санаа баясдаг.
11.Толь(оо) сайтар арчаарай.


Монгол баавар буюу ЭГ-7: Цоожоо засаад тушаачих буюу ЗГ-9.

6.Дархан(аас) ирсэн дархан(ы) багш нарын үзэсгэлэн өчигдөр(өөс) эхлэн нээгдлээ.
7. Тал нутагт энэ намар(ын) урт шар өдөр(үүд) үргэлжилнэ.
8.Толгой тархи(аа) элдэв бодол(оос) ангижруулах нь чухал.
9.Өгүүлбэр(ийг) хичээнгүй бичих(ийг) багш санууллаа.
10.Өнгө(ийн) цэцэг(ийг) харж, сэтгэл санаа баясдаг.
11.Толь(оо) сайтар арчаарай.


Монгол баавар буюу ЭГ-7: Цоожоо засаад тушаачих буюу ЗГ-9.

6.Дархан(аас) ирсэн дархан(ы) багш нарын үзэсгэлэн өчигдөр(өөс) эхлэн нээгдлээ.
7. Тал нутагт энэ намар(ын) урт шар өдөр(үүд) үргэлжилнэ.
8.Толгой тархи(аа) элдэв бодол(оос) ангижруулах нь чухал.
9.Өгүүлбэр(ийг) хичээнгүй бичих(ийг) багш санууллаа.
10.Өнгө(ийн) цэцэг(ийг) харж, сэтгэл санаа баясдаг.
11.Толь(оо) сайтар арчаарай.


Монгол баавар буюу ЭГ-7: Цоожоо засаад тушаачих буюу ЗГ-9.