Презентация - "Презентация к уроку чеченской литературы в 1 классе "Мукъаза къора аз,[хь]элп Хь хь""

Мукъаза къора аз [хь],
элп Хь хь

Де беркате дог1ийла вайн!

Дог1у дош ала.
Хьаьжк1ех юьзна ю тхан беш:
Воллуш ву со асар…

Дитта т1ехь ца волуш лач,
Ас схьабоккху мерза …

Тхан лулахо жима Мовла
Даа дукха дезаш ву …..

Эшарш лекха говза , хаза,
Хууш ду тхан бешахь ....

Х1етал-метал хаийла шуна:

Даим юуш, цкъа ца юзуш?
Бешшехь аьчгах бина со,
Когаш, куьйгаш ца дина.
Коьрте кхаччалц аннех бетта,
Къа ца хеташ, ж1ов т1еетта.

Х1ун го вайна суьрта т1ехь?
Муьлха аз хеза х1окху дешнашна хьалхахь?

   Фонетически зарядка. 

   
- Вай муха дийлало?   («Хьа-хьа-хьа»)

-Х1ун 1емар ду вайна тахана урокехь?

Вайна девзар ду…
Вайна хуур ду
Вайна 1емар ду…

мукъа
мукъаза
зевне
къора
Хь

Хь хь

Бераш, элп ХЬ шалха ду,
вуьштта аьлча, элп Хь яздеш шина хьаьрках пайдаэцна.
Муьлханаш ю уьш?

Х+Ь

Абатехь х1ора элпан шен меттиг ю.

Дешдакъош дешар.
ХЬА АХЬ
ХЬУ УХЬ
ХЬО ОХЬ
ХЬИ ИХЬ
ХЬЕ ЕХЬ

Дешнаш дешар.
хьо-за хьа-рам мохь Хьу-мид
хьер хьа-нал бохь Хьава
хьар-хо хье-сап арахь Хьа-мид

Дийцар дешар.
Бераш хьера экскурсе дахара. Хьумид хьархо ву. Хьер хино хьийзайо. Хьерахь ахьар а, дама а до. Берашна хьеро болх муха бо хиира.

-Стенах лаьцна ду дийцар?
-Мила ву хьерахь болх беш?
-Мича меттехь ю хьер?
-Х1ун йо хьерахь?
-Мила вахара хьера?Царна х1ун хиира?
-Хьанна лаьа хьархо хила?

Сада1аран минот

Махьму́д Алисулта́нович Эсамба́ев  вина 1924 шеран15 июлехь Йоккхачу Атаг1ахь. Иза тайпана ишхо вара. Жима волчу дуьйна иза дика хелхаволуш вара. ВорхӀ шо кхаьчча дуьйна дӀа иза ловзарашках хелхавуьлура. Аьтту коган п1елгаш т1ехь хьовза а хьоьвзий, аьрру ког шен коьртах 1оттабалуьйтуш, д1аьндарг санна хьийзарца д1адоладора цо шен хелхар. Махьмудан дена ца лаьара шен к1ант хелхарча хила. Амма Махьмуд къар ца велира.
Шен 13 шо кхаьчча иза  Соьлжа-Г1алара хореографин училище деша вахара. 15 шо кхаьчча Нохч-ГӀалгӀайн пачхьалкхан хелхаран а, эшеран ансамбле хелхар дан схьаийцира иза.
Махьмуд кхелхира ши эзарлерачу шеран 7 январехь.  

Эсамбаев Махьмуд
Дика артист вара Эсамбаев Махьмуд.
Вайн махкахь вевзина ца 1ара иза.
Массанхьа а вевзара Махьмуд. Нахана хазахетара цо хелхарш деш.

Дийцар х1оттор.
-Мила ву суьрта т1ехь ?
-Мила ву Эсамбаев?
-Х1ун хаьа шуна цунах лаьцна?
-Хьанна лаьа хелхарча хила?

Тобанашкахь болх бар.
Хьоза Цхьогал Хьарг1а

Элп дайна
1 тоба: ...аьвда, ...аша, ша...ар;

2 тоба: ...уьжар, баь...а, ...остам;

3 тоба: ...ормат, бо..., …ер

Тобанашкахь болх бар.
1 тоба 2 тоба 3 тоба
хь… …хь… Хь…

Кица дешар.


Хьайца нах дика хила лаахь,
цаьрца дика хила хьо. 
 

Туьйра «Йоьхьан юьхьиг»

Муьлха аз девзира шуна?
-Аз (хь) мукъа ду я мукъаза ду?
-Зевне ду я къора ду?
-Муьлхачу элпаца билгалдо аз [хь] ?
-Элп Хь цхьалха ду я шалха ду?


Жам1 дар.

-Х1ун керланиг хии шуна?
Муьлха говзаллаш евзи вайна тахана? Стенна пайде ю и говзаллаш?

Рефлекси.

- Суна 1емира…
- Со ца кхийтира…

Муьлхачу дог-ойланца ерзайо аша урок?
- Со кхийти, сан самукъадели!
Суна г1о оьшу, урокехь сан сагатлора …

Рефлекси

Баркалла шуна, бераш!